Ertuğrul Gazi'nin Babası Süleyman Şah mı Gündüzalp mi?
Vefen Tarih0
Ertuğrul Gazi, tarihimizin önde gelen isimlerindendir. Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Bey'in babasıdır. Osmanlı İmparatorluğunu kurucusu Osman Gazi'nin babasının Ertuğrul bey olduğu kesin olsada, bu önemli tarihi şahsiyet Ertuğrul Gazinin babasının kim olduğu ile ilgili tarihi kaynaklarda itilaflar bulunmaktadır. Peki bu durumun nedeni nedir?
Peki gerçekten de Ertuğrul Gazi'nin babası Süleyman Şahmıdır?
Ertuğrul Gazi'nin kişiliği ve yaşamı konusundaki mevcut bilgilerimiz, büyük ölçüde yaşadığı döneminden sonra yazıya geçirilmiş kaynaklara dayanır. Bu durum, tarihsel doğruluk açısından önemli sorular gündeme getirmektedir.
Ertuğrul Gazi ile aynı dönemde yaşamış olan Bizans yani Roma tarihçilerinden Georgios Pachymeres'in eserlerinde Ertuğrul Gazi'nin adına dair herhangi bir kayda rastlanmamaktadır. Benzer şekilde, 14. yüzyılda yazan Bizanslı tarihçiler Ioannes Kantakuzenos ve Nikephoras Gregoras da eserlerinde Ertuğrul Gazi'den bahsetmemişlerdir.
İslâm dünyasının tanınmış tarihçilerinden İbn Fazlullah el-Ömerî ve seyyah İbn Battûta da 14. yüzyıl ortalarında kaleme aldıkları yapıtlarında Osman Bey hakkında detaylı bilgiler aktarırken, Ertuğrul Gazi konusunda tamamen suskundurlar. Bu durum, tarihçiler arasında önemli tartışmalara yol açmaktadır.
Ertuğrul Gazi ile ilgili anlatılar asıl olarak 15. yüzyılın başlarından itibaren yazılmaya başlanan ilk Osmanlı kroniklerinde belirmektedir. Bu erken dönem Osmanlı kaynaklarında, devletin kurucusu Osman Bey'in babasının Ertuğrul adını taşıdığı ve ailenin Oğuz Türklerinin Kayı boyundan geldiği tutarlı bir şekilde aktarılır.
Resmi kaynaklara göre Ertuğrul Gazi'nin babası Süleyman Şah olarak geçer. Süleyman Şah Fırat ırmağını geçerken, atının ayağının çukura batması sonucu bugünkü Caber Kalesi eteklerinde boğulmuş ve buraya defnedilmiş, adına Türbe yapılmıştır. Ancak son bulgular farklı bir tablo çiziyor...
Ertuğrul Gazinin babasının kim olduğu ile ilgili ise Osmanlı İmparatorluğunun erken dönem tarihçilerinden Ahmedi, Karamani Mehmet Paşa, Enveri ve Ruhi gibi tarihçiler Ertuğrul Gazi'nin babasını Gök Alp'in oğlu Gündüz Alp olduğunu ifade ederken, bazı Osmanlı tarihçilerinden Aşıkpaşazade, Oruç Bey ve Neşri ise Ertuğrul Gazi'nin babasını Kaya Alp'in oğlu Süleyman Şah olduğunu söyler.
Süleyman Şah'ın aslında Ertuğrul Gazi'nin atalarından biri olduğunu, ancak daha önceden kaleme alınan eserlerden yola çıkılarak asıl babasının Gündüz Alp olduğuna dair tarihçiler arasında fikir birliği bulunmaktadır. Erken dönem Osmanlı kroniklerinde Ertuğrul Gazinin soyu Oğuz Kağana ve hatta ondan da Nuh Peygambere kadar dayandırılır. İşte bu noktada ilginç bir durum ortaya çıkar...
Bu tarihi karmaşanın ardında birden fazla faktör bulunmaktadır. İlk olarak, eski dönem tarih kayıtlarının yeterli şahitlik ve belge ile desteklenmemesi önemli bir sorundur. İkinci olarak, Fetret Devri'nden sonra Osmanlılar, Karamanoğulları'nın kendilerini Selçuklu Devleti'nin devamı olarak gösterme iddialarıyla karşı karşıya kalmışlardır. Bu duruma karşılık olarak Osmanlıların, kendi meşruiyetlerini güçlendirmek amacıyla Süleyman Şah gibi figürleri öne çıkardıkları görülmektedir.
Ünlü tarihçimiz Halil İnalcık'a göre bu karışıklığın sebebi, 1380 yılında Osmanlı'yı küçümseme amacında bulunan Kadı Burhaneddin'in kayıg boyu kelimesinden hareketle, Osman Gazi'nin bir Kayıkçının oğlu olduğunu iddia etmesi ile başlar. Daha sonradan Timur da Yıldırım Beyazıt'ı aşağılamak için yazdığı bir mektubunda, "Kayıkçı Türkmen soyundan gelmektesiniz" şeklinde ifadelerde bulunur.
Feridun Emecen'e göre Süleyman Şah ile ilgili rivayetlerin ön planda tutulması, Osmanlıların Selçukluların varisi olduğunu ispatlama gayreti neticesidir.
Peki Fırat ırmağında boğulan ve Caber kalesine defnedilen kimdi? Çoğu tarihçi Fırat Nehrinden geçenin ve boğulanın I. Kılıçarslan olduğu ifade eder. İşte burada Anadolu Selçukları ile Osman Gazi soy ataları Halil İnalçık'a göre karışmaktadır. I. Kılıçarslan, 2. Anadolu Selçuklu sultanıdır ve Babası Anadolu Selçuklularının kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şahtır. Süleyman Şah'ın oğlu I. Kılıçarslan Anadolu'da Haçlılardan tutun çeşitli beyliklere kadar tüm coğrafyada büyük kahramanlıklar sergilemiş ve seferler düzenlemiştir. 14 Haziran 1107 günü yapılan savaşta, çekilme sırasında Habur Irmağından geçerken zırhlarının ağır gelmesi sonucu batarak boğulmuştur. İşte Selçuklu varisi olma gayretine düşen Osmanlıların bu hadisede yer alan Süleyman Şah'ın Anadolu Selçuklu figürü olmasına rağmen sonradan oluşturularak Osmanlı kaynaklarına nakşettirildiği öne sürülür.
Ertuğrul Gazi'nin Gündüz Alp'in oğlu olduğunu destekleyen başka hususlar ise şöyledir. Ertuğrul Gazi'nin büyük oğlunun adının Gündüz olması önemli bir delildir. Bir nevi kendi babasının ismini ilk olarak büyük oğluna koyma geleneğini devam ettirmiş denilebilir. Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, Ertuğrul Gazi'nin soy ağacı konusunda önemli ipuçları sunuyor. Bilim insanları tarafından Osman Gazi dönemine tarihlendirilen üç adet madeni para keşfedilmiştir. Bu paraların üzerinde "Osman bin Ertuğrul bin Gündüz Âlp" yazısı bulunması, Ertuğrul Gazi'nin babasının Gündüz Alp olduğunu kanıtlar niteliktedir. Bu önemli keşif, uzun yıllardır süregelen Gündüz Âlp ile Kaya Alpoğlu Süleyman Âlp arasındaki karışıklığın da çözülmesini sağlamakta.
Bazı tarihçiler, geleneksel anlatımda Süleyman Şah'ın Ertuğrul'un babası olarak gösterilmesinin yanlış olduğunu açık bir şekilde ifade etmektedir. Bu görüşü destekler nitelikte, çoğu güvenilir kaynakta Süleyman Şah adındaki kişinin Ertuğrul'un babası olmadığı, doğru ismin Gündüz Âlp olarak düzeltilmesi gerektiği belirtilmektedir.
İlber Ortaylı ve Erhan Afyoncu gibi saygın tarihçiler de bu konudaki görüşlerini netleştirmişlerdir. Her iki akademisyen de Süleyman Şah Türbesi'nde yatan kişinin kimliğinin belirsiz olduğunu vurgularken, Gündüz Âlp'in Ertuğrul Gazi'nin gerçek babası olduğu tezini güçlü bir şekilde savunmaktadırlar.
Yorum Gönder